Dlaczego odpady stanowią globalny problem?

Dlaczego odpady stanowią globalny problem? Z roku na rok wraz z konsumpcjonistycznym stylem życia, lepszymi zarobkami i rozwojem gospodarczym produkujemy coraz więcej odpadów. Co prawda uczymy się je segregować, poddawać recyklingowi, jednak wciąż to za mało, by świat przestał tonąć w odpadach. Wiele słychać o idei zero waste albo less waste, która zasługuje na pochylenie się nad nią, by pomóc nie tylko sobie, ale i środowisku.

Odpady stanowią globalny problem, zwyczajnie produkujemy ich coraz więcej. W raporcie Banku Światowego pt. „What a Waste 2.0. A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050” szacuje się, że na świecie każdego roku produkuje się ok. 2 mld ton stałych odpadów, z czego jedna trzecie nie jest zagospodarowana w sposób bezpieczny dla środowiska. Niestety, ale bez odpowiedniego zagospodarowania, do 2050 roku globalna ilość odpadów szacuje się, że wzrośnie do 3,4 mld ton. Stwierdzono również pozytywną korelację pomiędzy ilością produkowanych opadów a poziomem dochodów.

Z raportu wynika również, że „na całym świecie odpady wytwarzane na osobę dziennie wynoszą średnio 0,74 kilograma, ale wahają się w szerokim zakresie, od 0,11 do 4,54 kilograma. Kraje o wysokich dochodach, choć stanowią tylko 16 procent światowej populacji, wytwarzają około 34 procent, czyli 683 miliony ton światowych odpadów”.

Przewiduje się, że dzienne wytwarzanie odpadów na mieszkańca w krajach o wysokich dochodach wzrośnie o 19 procent do 2050 r., w porównaniu z krajami o niskich i średnich dochodach, gdzie przewiduje się wzrost o około 40 procent lub więcej.

Bank Światowy

Większość światowych odpadów generuje Region Azji Wschodniej i Pacyfiku (23%), a najmniej w wartościach bezwzględnych produkuje region Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej (6%). Biorąc jednak pod uwagę, że najszybciej rozwijającymi się regionami są Afryka Subsaharyjska, Azja Południowa oraz Bliski Wschód i Afryka Północna, Bank Światowy uważa, że do 2050 r. całkowita ilość wytwarzanych odpadów będzie odpowiednio prawie trzykrotnie, dwukrotnie i dwukrotnie większa.

W tych regionach ponad połowa odpadów jest obecnie składowana na otwartych wysypiskach. Wzrost ilości odpadów będzie miał ogromny wpływ na środowisko, zdrowie i dobrobyt, co wymaga pilnych działań – czytamy w raporcie.

Najwięcej światowych odpadów generuje Region Azji Wschodniej – 23% a region Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej.

Bank Światowy

Czym jest gospodarowanie odpadami?

W art. 3 ustawy o odpadach przez odpady – rozumie się „każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany”.

Z kolei gospodarka odpadami to „wytwarzanie odpadów i gospodarowanie odpadami”.

Wspomniana już ustawa o odpadach definiuje gospodarowanie odpadami jako „zbieranie, transport lub przetwarzanie odpadów, w tym sortowanie, wraz z nadzorem nad wymienionymi działaniami, a także późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami”.

Zbiórka odpadów jest kluczowym krokiem w gospodarowaniu odpadami, jednak stawki różnią się w dużej mierze w zależności od poziomu dochodów. Kraje o wyższych i średnich dochodach zapewniają niemal powszechną zbiórkę odpadów. Kraje o niskich dochodach zbierają ok. 48 procent odpadów w miastach, ale odsetek ten drastycznie spada do 26 procent poza obszarami miejskimi. We wszystkich regionach Afryka Subsaharyjska zbiera około 44 procent odpadów. Z kolei Europa, Azja Środkowa i Ameryka Północna gromadzą co najmniej 90 procent odpadów – czytamy w raporcie Banku Światowego.

Aż 44% globalnych odpadów stanowi jedzenie i odpady zielone, zaś 17% papier i kartony.

bank światowy

Co dalej z odpadami?

Większość odpadów na całym świecie składowana jest obecnie na wysypiskach. Trafia tam około 37 proc. odpadów, z czego 8 proc. na składowiska sanitarne wyposażone w systemy zbierania gazu wysypiskowego. Otwarte składowiska stanowią około jedną trzecią odpadów. Z kolei 19 procent jest odzyskiwanych poprzez recykling i kompostowanie, a 11 procent jest spalane w celu ostatecznego unieszkodliwienia.

Pomysły na zagospodarowanie odpadów?

Nie zawsze nowoczesna technologia będzie panaceum na wszystkie problemy rosnących i niezarządzanych odpowiednio odpadów — czytamy w raporcie. Niezbędne są rozwiązania opierające się na lokalnej gospodarce. I tak rzeczywiście się dzieje.

Przykładem jest Fabryka Gjenge Makers w Nairobi. Produkowane są w niej kostki brukowe z plastiku typu PET, HDPE, PVC, LDPE, PP, PS. Jej pomysłodawczynią jest Nzambi Matee- kenijska wynalazczyni, inżynierka materiałowa, która poddała recyklingowi ponad 20 ton odpadów od jej powstania. Wytwarza ona kostkę brukową dwa razy bardziej wytrzymałą niż betonowe bloczki. Ponadto kostka dostępna jest w wielu różnych kolorach. Nzambi Matee jest twórczynią nie tylko kostki brukowej, ale i urządzeń do jej wytwarzania.

Firma Gjenge Makers stworzyła niszę jako pionier w produkcji pięknych i zrównoważonych alternatywnych materiałów budowlanych. Jej misją jest „wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań w celu tworzenia pięknych i zrównoważonych alternatywnych produktów budowlanych dla Kenii i kontynentu afrykańskiego, w celu zapewnienia zrównoważonych i niedrogich alternatywnych materiałów budowlanych przy jednoczesnym tworzeniu możliwości zatrudnienia dla młodzieży i kobiet poprzez promowanie kultury recyklingu i upcyklingu w Kenii i Afryce” – czytamy na stronie przedsiębiorstwa.

Zero waste jak w Kamikatsu?

Kolejną propozycją jest idea zero waste. I tu za przykład można uznać japońskie miasto Kamikatsu, które zasłynęło z braku produkcji odpadów. 80% odpadów jest pooddawana recyklingowi, a tylko 20% trafia na wysypisko. W Kamikatsu żyje 1500 osób. Mieszkańcy skupiają się na tym, aby nie wytwarzać odpadów, a nie na ich wyłącznym przetwarzaniu. Odpady surowe wykorzystywane są przez jego mieszkańców na kompost, a od momentu złożenia deklaracji nie prowadzono zbiórki odpadów. W związku z tym mieszkańcy sortują różne „zasoby” na ponad 45 kategorii. W 2020 roku nastąpiło wielkie otwarcie kompleksu środowiskowego „Kamikatsu Zero Waste Center WHY”. Jego celem jest stworzenie mechanizmu w społeczeństwie do regeneracji wyrzucanych rzeczy. Kompleks wygląda jak wielki znak zapytania, a jego autorzy pytają DLACZEGO – czytamy na Instagramie Kamikatsu.

Warto jednak na koniec dodać, że idea zero waste to szczególnie odpuszczanie i niekupowanie zbyt wielu rzeczy, a szczególnie unikanie tych zapakowanych w plastik. Zatem po pierwsze OGRANICZAJMY! Po drugie przydałby się powrót do przeszłości, czyli do szkła zamiast plastiku!

---

Literatura

1. Kaza, Silpa, Lisa Yao, Perinaz Bhada-Tata, and Frank Van Woerden. 2018. “What a Waste 2.0: A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050.” Overview booklet. World Bank, Washington, DC. License: Creative Commons Attribution CC BY 3.0 IGO
2. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (t.j. Dz. U. z 2022, poz. 2127)
3. https://www.gjenge.co.ke/about
4. https://why-kamikatsu.jp/en/