Zero waste — zasady i znaczenie dla przyrody

Produkujemy coraz większe ilości odpadów, a nasz dług ekologiczny względem społeczeństwa rośnie. To nie prawda, że żyjemy w świecie o nieskończonych zasobach. Na szczęście widzimy, że z roku na rok środowisko jest coraz bardziej zanieczyszczone. W związku z tym musimy zastanowić się nad zmniejszeniem odpadów oraz zagospodarowaniem już istniejących niepotrzebnych rzeczy.

Europejska strategia na rzecz zrównoważonego rozwoju wskazuje na niezbędne zmiany w tej sprawie. Pochylmy się zatem nad społeczeństwem recyklingowym, które będzie uwzględniało redukcję zużycia materiałów i energii w celu przekształcenia go w społeczeństwo o zerowej jakości odpadów – zero waste, co zmniejszy ich zużycie, a ponadto wpłynie na gospodarkę lokalną i inicjatywy oddolne. [3]

Czym jest zero waste?

Idea wywodzi się z japońskiego podejścia do zarządzania jakością (TQM), w myśl której należy marnować jak najmniej. Dlatego też zero waste to inaczej “zero śmieci” lub “zero odpadów”, z kolei “less waste” rozumiane jako “mniej odpadów”. Jednak bardziej znamy ją z książki pod tytułem „Zero Waste Home”, której autorką jest Bea Johnson. Książkę przełożono na 28 języków świata, w tym język polski. Po napisaniu książki powstał także ruch o tej nazwie. CNN nazwał ją matką ruchu stylu życia “Zero waste”. [4]

Termin ten powstał w 1990 roku jako synonim całkowitego recyklingu, idei, według której wszystkie odrzuty powinniśmy ponownie wykorzystać. Koncepcja zero waste to przeciwieństwo marnowania [1]. Z kolei GrassRoots Recycling Network (GRRN) definiuje zero waste jako zasadę projektowania XXI wieku, obejmującą recykling, wykraczającą „poza recykling”, poprzez zastosowanie systemowego podejścia do przepływu zasobów i odpadów przy współudziale społeczeństwa [2].

Oto najważniejsze zasady Zero Waste dla każdego mieszkańca planety:

1. Refuse — ODMAWIAJ
2. Reduce — OGRANICZAJ SIĘ
3. Reuse — UŻYJ PONOWNIE
4. Recycle — SEGREGUJ ŚMIECI
5. Rot — KOMPOSTUJ

Zasady zero waste w gospodarce o obiegu zamkniętym

Na początku w gospodarce o obiegu zamkniętym były trzy główne zasady, których celem było zmniejszenie odpadów. Składały się na nie: Reduce, Reuse, Recycle. Mowa tu o zasadzie  3R.

REDUCE — redukuj. Redukowanie odpadów to najważniejsze działanie, które powinno nam towarzyszyć zarówno w domach, jak i firmach. Dlatego niezwykle ważne jest zmniejszenie ich ilości. Wiąże się to także z ograniczeniem konsumpcjonistycznego stylu życia we współczesnym świecie. Świetnie się tu nada minimalizm jako filozofia życia. Zasada ta uczy nas unikania niepotrzebnych rzeczy, produktów, towarów nadmiernie opakowanych, rzeczy jednorazowych, które zanieczyszczają środowisko.

REUSE — użyj ponownie. Wskazuje na możliwość ponownego wykorzystania produktów. W związku, z czym pozwoli ona na oszczędności w budżecie i zmniejszenie powstających odpadów, a także zmniejsza skalę kupowania kolejnych rzeczy. Zasada ta zachęca do wielokrotnego wykorzystania towarów, czasem w zupełnie nowym przeznaczeniu.

RECYCLE — segreguj/przetwarzaj. Recykling to obecnie niezwykle ważna metoda ochrony środowiska, szczególnie że produkujemy niezwykle dużo odpadów. W 2016 roku wytworzyliśmy w Unii Europejskiej 2,5 mld ton odpadów, w tym 1/10 to odpady komunalne. W 2020 r. na jednego mieszkańca UE wytworzono 4,8 tony odpadów. Według danych Eurostatu Polacy wytworzyli 4,5 tony na 1 mieszkańca, ale rekord w UE pobili Finlandczycy, wytwarzając 20,9 ton na mieszkańca! W 2020 r. w UE 39,2% odpadów zostało poddanych recyklingowi, a 31,3% trafiło na składowiska. Recykling i segregację odpadów uważa się za najważniejsze etapy gospodarki o obiegu zamkniętym. W roku 2021 UE wprowadziła opłatę od odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych niepoddanych recyklingowi. Jej wysokość ustalono na 0,80 Euro za 1 kg odpadów [5]. Ten nowy rodzaj opłaty nazywano nieformalnie „podatkiem od plastiku”. Wiesz, że z 35 zużytych butelek PET można wyprodukować bluzę z polaru? [6]

Zasady 3R czy może już 6R?

Zasady ograniczania i eliminacji odpadów 3R powiększono o kolejne elementy, a mianowicie są to:

RECOVER — ODZYSKUJ, szczególnie energię zawartą w odpadach

RENEW — ODNAWIAJ!

ROT — KOMPOSTUJ!

„Zero Waste jest celem, który jest etyczny, ekonomiczny, skuteczny i wizjonerski, aby prowadzić ludzi ku zmianie stylu życia i praktyk, które naśladują naturalne cykle odnawiania się,  gdzie wszelki materiał, którego się pozbyto, jest zaprojektowany tak, by być zasobem do wykorzystania przez innych. Oznacza projektowanie i zarządzanie produktami oraz procesami, tak aby systematycznie eliminować szkodliwość odpadów i materiałów oraz zmniejszać ich objętość, przetwarzać i odzyskiwać wszystkie zasoby, nie spalać ich ani nie zakopywać. Idea Zero Waste wyeliminuje uwalnianie szkodliwych substancji do ziemi, wody czy też powietrza, które są zagrożeniem dla zdrowia człowieka, zwierząt, roślin i całej planety”.

Zero Waste International Alliance

Zasady ZERO WASTE wg Bei Johnson

Kiedy natknęłam się na Zero Waste, szybko odkryłam, że jego największą propagatorką jest Bea Johnson — pionierka zasad zero waste w życiu codziennym. W swej książce i na swojej stronie wymienia ona następujące zasady tej bardzo wymagające dla współczesnego człowieka idei. — Odmawiaj, ograniczaj, używaj ponownie, przetwarzaj, gnij (i tylko w tej kolejności). To moja metoda zmniejszania rocznych śmieci mojej rodziny do słoika od 2008 roku — pisze autorka książek na temat zero waste. [7] Bea Johnson zapoczątkowała ruch Zero Waste, wpływając na międzynarodowe przedsiębiorstwa, dzięki przykładowi, jaki dała wraz z rodziną. Jej 4-osobowej rodziny roczne śmieci mieszczą się w półlitrowy słoik! Prawda, że niesamowite?

Czym więc jest Zero Waste? Po pierwsze idea Zero Waste to styl życia! Po drugie to model gospodarowania odpadami w domu, a zatem przebudowania swoich zwyczajów, wprowadzenia minimalizmu. Wreszcie to filozofia sprzyjająca ochronie środowiska naturalnego.

---

Literatura:

[1] http://urbanore.com/zero-waste-resources/ , (dostęp 14.11.2022)

[2] http://www.grrn.org/ , (dostęp 14.11.2022)

[3] Górska A.(2017), Idea zero waste jako inicjatywa oddolna, Przegląd Naukowo Metodyczny “Edukacja dla bezpieczeństwa” Rok X, nr 4/2017 (37), ss. 141- 153.

[4] https://zerowastehome.com/book/, (dostęp 14.11.2022)

[5] NIK, https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/odpady-z-tworzyw-sztucznych-w-europie-raport.html, (dostęp 14.11.2022)

[6] http://rejs2013.cycling-recycling.eu/?dzial=3&kat=10, (dostęp 14.11.2022)

[7] https://zerowastehome.com/, (dostęp 14.11.2022)

[8] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Waste_statistics, (dostęp 14.11.2022)