W jaki sposób chronić różnorodność biologiczną?

12 grudnia, 202212 grudnia, 2022 dr Anna Górska Brak komentarzy bioróżnorodność, odpady, różnorodność biologiczna, zrównoważony rozwój

Bioróżnorodność to różnorodność organizmów żywych w ekosystemie. W ostatnich latach przez działalność człowieka spada różnorodność biologiczna. Ponadto żyjemy w czasach szóstego masowego wymierania gatunków. Tempo wymierania jest od 100 do 1000 razy szybsze niż w naturalnych warunkach procesu. Jednym z głównych czynników jest zmiana użytkowania gruntów, w tym monokultury.

Czym jest utrata bioróżnorodności?

Utrata bioróżnorodności wiąże się ze spadkiem liczby różnych gatunków w ekosystemie. Jest to więc realne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania życia na Ziemi. Każdy gatunek bowiem odgrywa swoją istotną rolę w ekosystemie.

Według Europejskiej Agencji Środowiska obserwuje się obecnie zmniejszanie się różnorodności biologicznej, które może mieć bardzo negatywny wpływ na człowieka. Zmiany, jakie zachodzą w siedliskach naturalnych ze względu na takie czynniki jak wylesianie, zbyt intensywna produkcja rolna, degradująca gleby, używanie herbicydów, pestycydów, nadmierna eksploatacja oceanów, mórz, rzek, jezior, inwazja obcych gatunków — dokonywane są przez człowieka. Trzeba jasno powiedzieć, że tylko my możemy to zmienić. Nasza obecność na planecie wiąże się z wysokim poziomem konsumpcji, w związku z czym wytwarzamy coraz więcej odpadów. To niestety wpływa na ekosystemy.

Europejski styl życia w wysokim stopniu opiera się na imporcie zasobów i towarów z całego świata, często stymulując niezrównoważoną eksploatację zasobów naturalnych. Do tego marnowanie zasobów, w tym żywności, w czasach zmian klimatycznych może prowadzić do zaburzenia bezpieczeństwa żywnościowego. Takie postępowanie prowadzi do utraty różnorodności biologicznej, niszcząc podstawowe zasoby naturalne, na których opiera się rozwój społeczno-gospodarczy.

bioróżnorodność — _{Obraz Jill Wellington z Pixabay}

Jak wpłynie utrata bioróżnorodności na życie człowieka?

Utrata bioróżnorodności ma wpływ na różne aspekty życia na Ziemi, w tym na zdrowie ludzi i dobrostan zwierząt. Dlatego też ważne jest, aby zapobiegać uszkodzeniu bioróżnorodności i utracie gatunków zagrożonych wyginięciem.

Jak podaje Parlament Europejski „Zdrowe ekosystemy zapewniają nam wiele podstawowych rzeczy, których istnienie bierzemy za pewnik. Rośliny przetwarzają energię słoneczną, udostępniając ją innym formom życia. Bakterie i inne żywe organizmy rozkładają materię organiczną na składniki odżywcze, zapewniając roślinom zdrową glebę do wzrostu. Zapylacze są niezbędne dla rozmnażania roślin, gwarantując produkcję żywności. Rośliny i oceany to ważne pochłaniacze dwutlenku węgla. Cykl wodny w dużej mierze polega na żywych organizmach”.

Bez bioróżnorodności nie ma zdrowej Ziemi. W związku z tym to różnorodność umożliwia dobrą kondycję biosystemów w przyrodzie, która reguluje się sama. Naszym zadaniem jest nie przeszkadzać jej.

W raporcie ONZ opublikowanym w 2019 r. naukowcy ostrzegają, że wyginięcie grozi milionowi gatunków, z szacunkowych 8 milionów; w wielu przypadkach to kwestia dekad. Niektórzy badacze uważają nawet, że jesteśmy w trakcie szóstego masowego wymierania gatunków w historii Ziemi.
Parlament Europejski

Czym jest rewilding?

Rewilding pojawił się w odpowiedzi na spadek liczebności gatunków oraz kryzys klimatyczny. Pomysł dotyczy powiększenia obszarów dzikiej przyrody bez ingerencji człowieka, tak aby naturalne procesy ponownie mogły tworzyć zróżnicowane krajobrazy, zniszczone ekosystemy mogły się regenerować, a mocno zmienione tereny były renaturyzowane. W procesie rewildingu przyroda sama tworzy różnorodne i dzikie siedliska, które są bardziej odporne na zmiany klimatu.

Natura rządzi się sama – rewilding optuje za ograniczeniem aktywnej regulacji dzikiej przyrody, jak polowania, rybołówstwo, pozwalając jednocześnie, by tereny naturalne w tym lasy mogły się same regenerować. Umożliwia powrót dzikich zwierząt na tereny, z których zniknęły w wyniku działań człowieka. To także powrót do odtwarzania dzikich gatunków zwierząt jak np. tur czy tarpan.

„Natura wie, co robi i robi to od milionów lat”
Laurien Holtjer

Kontakt z przyrodą dostarcza nam energii psychicznej i fizycznej. Celem rewildingu jest łączenie nowoczesnego społeczeństwa z dziką przyrodą.

Ponowne “zdziczenie”

Żubra na wolności do czasu podjęcia działań ochronnych nie było. Gatunek przetrwał tylko w niewoli na początku XX wieku. W ostatniej dekadzie żubry powróciły do Europy Środkowej i Wschodniej. To dzięki reintrodukcji populacja żubrów zwiększyła się w Europie i na świecie. Obecnie na dzień 31 grudnia 2021 roku na świecie żyje 9554 żubrów, z czego 25,5% w Polsce.

Już populacja 7 000 zwierząt wystarczyła, aby skłonić w 2020 r. IUCN do obniżenia statusu ochrony żubrów i aby przenieść go do niższej kategorii zagrożenia. Dane z roku 2013 wskazują, że w Polsce żyło 1377 żubrów, z czego większość (1138) w stadach wolnościowych (pięć populacji). Z kolei w 2021 roku liczebność wzosła o drugie tyle i wynosiła 2429 osobników (w tym 206 w hodowlach zagrodowych (76 samców oraz 130 samic) i 2223 w hodowlach wolnych). W październiku 2022 roku myśliwi zabili 2 żubry w czasie polowań w Drawsku Pomorskim, a od września zginęło aż 6 sztuk — podało Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze — Dzika Zagroda.

Żubry w stanie dzikim żyją na terenie Polski, Litwy, Ukrainy, Rosji i Białorusi.

„Nie osiągniemy naszych celów klimatycznych bez zdrowej dawki odbudowy, a zwłaszcza ponownego zdziczenia”
Vance Martin

Jak zatem chronić bioróżnorodność?

Po pierwsze, jeśli już wiesz, czym jest różnorodność biologiczna, możesz zaobserwować rośliny i zwierzęta wokół swojego miejsca zamieszkania. Jakie działania możesz podjąć? Otóż:

Jeśli posiadasz ogród — posadź w nim rodzime gatunki roślin przyjazne owadom, ptakom, drobnym ssakom.
Uprawiaj ogród w sposób naturalny, z wykorzystaniem np. gnojówki z pokrzyw, skrzypu i innych naturalnych środków ochrony roślin.
Poznaj, czym jest uprawa współrzędna i allelopatia oraz permakultura.
Sadź łąki, nie ingeruj mocno w przyrodę.
Uprawiasz ogród warzywny lub masz sad? — Zbuduj hotel dla owadów, np. murarek ogrodowych.
Nie stosuj herbicydów i pestycydów.
Ogród nie musi być od linijki, z wielkim trawnikiem, na którym nie ma roślin (celowo nie piszę – chwastów!). Jeśli jednak już masz taki ogród i bardzo lubisz trawnik, posadź kwiaty, by pszczoły i motyle miały pokarm.
Im więcej różnorodnych kwiatów — tym więcej pięknych owadów, w tym motyli!

Literatura:

Gaja Naturalnie