Bioróżnorodność — czym jest?

Czym jest bioróżnorodność i dlaczego jest tak ważna?

Różnorodność biologiczna, to termin stworzony w 1980 roku przez amerykańskiego ekologa i profesora Uniwersytetu George Mason, specjalistę ds. środowiska Thomasa Loevejoy’a. Bioróżnorodność jest miarą zmienności życia na planecie na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Od gorącej i suchej pustyni Sahary, przez zielone, bujne lasy Amazonii, po wspaniały świat głębin oceanów planeta nasza jest cudownie różnorodna w krajobrazy, tekstury, kolory, klimat, faunę i florę. Każde z miejsc na świecie to dom dla różnych zwierząt i roślin.

Bioróżnorodność biologiczna współcześnie składa się z milionów odrębnych gatunków biologicznych i jest produktem 4 miliardów lat ewolucji.

„Bioróżnorodność to zmienność żywych organizmów zamieszkujących wszystkie środowiska oraz zmienność systemów ekologicznych, których częścią są te organizmy, przy czym tak ujęta zmienność obejmuje różnorodność wewnątrzgatunkową, międzygatunkową i różnorodność ekosystemów”

Konwencja o różnorodności biologicznej, „Szczyt Ziemi” w Rio de Janeiro w 1992 r.

W 1990 roku w Rio de Janeiro 190 państw podpisało Konwencję o różnorodności biologicznej, której celem było zmniejszenie utraty różnorodności biologicznej do 2010 roku. Niestety, ale celu tego niestety nie osiągnięto. 22 czerwca 2012 roku w tym samym mieście po dwudziestu latach odbyła się konferencja Rio+20, na której stwierdzono, że 1/3 gatunków wyginie bezpowrotnie, jeśli nie zahamujemy zmian klimatu.

Człowiek cały czas czerpie z bogactwa naturalnego, jakim obdarza nas nasza Ziemia. Niestety także ją zanieczyszcza, wyjaławia i truje. Wycina lasy, pali łąki, zabija zwierzęta, produkuje więcej, niż potrzebuje!

Bioróżnorodność jako wskaźnik zdrowego środowiska

Na zmiany środowiskowe wrażliwe są motyle i ptaki. To właśnie one mogą wskazywać na zdrowie środowiska. Jak wynika z długoterminowego monitoringu EEA, w latach 1990-2019 liczba pospolitych ptaków żyjących na terenach rolniczych zmniejszyła się o 8% w 25 państwach UE (w tym Polski). Spadek ten dotyczył wszystkich 168 gatunków. Za to zwiększyła się populacja ptaków leśnych o 5% (34 gatunki).

Spadek liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego w tym samym okresie był znacznie wyraźniejszy i wyniósł 27%, podczas gdy wskaźnik pospolitych ptaków leśnych wzrósł o 5%. Z kolei liczebność motyli zmniejszyła się w latach 1990-2018 o jedną czwartą w 17 badanych państwach Unii Europejskiej. Mówi o tym wskaźnik motyla użytków zielonych. Wśród badanych państw nie było Polski.

Jakie więc są powody spadku motyli łąkowych? Po pierwsze intensyfikacja rolnictwa, po drugie zmiany w użytkowaniu gruntów wiejskich, po trzecie porzucanie użytków zielonych. Szczególnie szkodliwa jest zdaniem EEA utrata bogatych gatunkowo półnaturalnych użytków zielonych. Kolejnym powodem są agrochemikalia, pestycydy, herbicydy. Także sztuczne światło używane przez ludzi nocą jest powodem kurczenia się populacji motyli nocnych.

Co potencjalny Europejczyk wie na temat bioróżnorodności?

Ostatnie przeprowadzone badania miały miejsce w 2018 roku i dotyczyły zbadania świadomości terminu “różnorodność biologiczna”. Z badań Eurobarometru Komisji Europejskiej wynika, że świadomość terminu wzrosła od 2015 roku o 71%. Również samo rozumienie pojęcia wśród badanych wzrosło o 11 p.p. do 41%.

Specjalne badania Eurobarometru Komisji Europejskiej dotyczące różnorodności biologicznej mają na celu ocenę świadomości i postaw Europejczyków na temat różnorodności biologicznej i ochrony przyrody. Za największe zagrożenia badani uznali zanieczyszczenia (67%) i katastrofy spowodowane działalnością człowieka (63%), a następnie zmiany klimatyczne (58%).

Czy odpowiedzią jest zrównoważony rozwój?

Wraz ze zwiększającą się liczbą ludzi na świecie, rośnie zapotrzebowanie na różne zasoby naturalne. Niestety, ale ich zapasy z roku na rok się zmniejszają. Chciwość, brak szacunku do natury, marnotrawienie jedzenia, a także niewłaściwa jego dystrybucja prowadzą do braku równowagi ekologicznej, ekonomicznej i społecznej.
Na czym polega zrównoważony rozwój? Dlaczego potrzebujemy zrównoważonego rozwoju? Czy zrównoważony rozwój gospodarczy wpływa na bioróżnorodność? Odpowiem na te pytania.

Zrównoważony rozwój to inaczej ekorozwój, jest on doktryną ekonomiczną, której istota sprowadza się do solidarności międzypokoleniowej w zaspokajaniu potrzeb ludzi przy jednoczesnym zachowaniu integralności ekosystemu. Zakłada on rozwój gospodarki, społeczeństwa i środowiska. Inna definicja brzmi:

“3xP – planet (ziemia), people (ludzie), a na samym końcu profit (zysk)”.

W koncepcji rozwoju zrównoważonego położono silny nacisk na ochronę środowiska i możliwość odnawiania jej zasobów przy likwidacji wzrostu ubóstwa, wdrażania innowacji czy wzrostu gospodarczego.

Czy zrównoważony rozwój gospodarczy wpływa na bioróżnorodność?

Zrównoważona gospodarka to taka, która nie eksploatuje zasobów Ziemi w stopniu większym, niż odnawia je przyroda. Analizy Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) wskazują, że dalsza transformacja gospodarcza powinna być prowadzona tak, aby wzrost poziomu naszego życia nie odbywał się kosztem zbyt daleko idącej eksploatacji i degradacji środowiska. “Rozwój gospodarczy powinien być oparty o zasady zrównoważonego rozwoju. Zmiana ta wymaga przede wszystkim wprowadzenia systemowych rozwiązań w polityce rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów i międzynarodowej współpracy” — podaje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOS).

Dobre zarządzanie zasobami ma szansę pozytywnie wpłynąć na rozwój bioróżnorodności i ochronę środowiska. Według EEA do zmian niezbędne jest zrozumienie ekosystemów, oraz zauważenie, że posiadają one wyczerpywalne zasoby i ograniczoną tolerancję na zanieczyszczenia, a także ograniczone zdolności regeneracyjne. Od naturalnego kapitału, jaki został nam powierzony, zależy dobra jakość życia teraz i dla kolejnych pokoleń.

Najważniejszym problemem ludzkości jednak jest zaśmiecanie środowiska, który należy rozwiązać. Bo chyba nie tak ma wyglądać nasza Planeta?

Bibliografia:

1. https://www.eea.europa.eu/ims/public-awareness-of-biodiversity-in-europe
2. Raport EEA 2020
3. https://www.gios.gov.pl/pl/eea/aktualnosci/produkty/647-przejscie-do-zrownowazonej-gospodarki#_ftn1
4. E. Latoszek, M. Proszek, M. Krukowska, Zrównoważony rozwój a globalne dobra publiczne w teorii i praktyce organizacji międzynarodowych, 2016, URI https://depot.ceon.pl/handle/123456789/11290