Permakultura, czyli ogród bez przekopywania

Permakultura jest gałęzią projektowania ekologicznego, środowiska czy inżynierii ekologicznej. Tworzy ona zrównoważoną architekturę siedzib ludzkich i samoregulujących się systemów rolniczych na wzór ekosystemów naturalnych.

Ma ona zatem zdolność regeneracji właściwą dla stanowisk całkowicie naturalnych. Permakultura stanowi odpowiedź na współczesne intensywne rolnictwo, degradację środowiska i niskie plony.

Twórcami tego pojęcia są Bill Mollison i David Holmgren, którzy stworzyli je w połowie lat 70. XX wieku w celu opisania “zintegrowanego, ewoluującego systemu, obejmującego gatunki zwierząt oraz roślin wieloletnich lub samorozsiewających się, przydatnych człowiekowi”. [2]

Permakultura jest skrótem od permanentnej /stałej kultury/ uprawy, czyli ciągłego rolnictwa. Zrodziła się ona jako zestaw narzędzi do projektowania terenów na wzór przyrody, ale z uwzględnieniem człowieka. Dlatego tak ważne jest zrównoważone korzystanie z Ziemi i jej darów, w naszym niezrównoważonym sposobie użytkowania zasobów planety [4].

Permakultura to „Krajobrazy zaprojektowane świadomie, naśladujące wzorce i wzajemne powiązania występujące w przyrodzie, które jednocześnie zapewniają obfitość pożywienia, produktów roślinnych i energii, niezbędnych do zaspokojenia lokalnych potrzeb”.

D. HOLMGREN, B. MOLLISON, Permaculture One

Zasady permakultury

David Holmgren wyszczególnił 12 zasad permakultury:

1. Obserwuj i współdziałaj.
2. Łap i magazynuj energię.
3. Uzyskaj plon.
4. Stosuj samoregulację i akceptuj informację zwrotną.
5. Stosuj i ceń surowce i usługi odnawialne.
6. Nie produkuj odpadów.
7. Projektuj od wzorców do detali.
8. Łącz, zamiast rozdzielaj.
9. Preferuj małe i powolne rozwiązania.
10. Stosuj i ceń różnorodność.
11. Korzystaj z krawędzi i ceń granice.
12. Kreatywnie stosuj zmiany i na nie reaguj.

Permakultura a bioróżnorodność glebowa

Dzięki permakulturze wykorzystujemy zachodzące naturalne procesy w glebie, nie niszczymy jej przekopywaniem, chronimy cały ekosystem, który jest w niej aktywny. Od bakterii i grzybów po dżdżownice. Równowaga glebowa zależy od bakterii w niej występujących. Bakterie te bowiem poprawiają strukturę gleby, inicjują szereg korzystnych zmian, poprawiając strukturę i żyzność gleby, a także ograniczają występowania chorób roślin.
Zdrowa gleba to lepsze plony. Współcześnie gleba jest często wyjałowiona, z małą ilością próchnicy, przenawożona sztucznymi nawozami i opryskana pestycydami. Jak na niej mają urosnąć zdrowe warzywa?
W glebach żyje ponad jedna czwarta wszystkich ziemskich gatunków [1].

Ten zróżnicowany ekosystem wykonuje szereg zadań. Przetwarza organiczne odpady dla podtrzymania życia na powierzchni, od roślin, poprzez zwierzęta, po człowieka. Reguluje obieg węgla i cykl hydrologiczny, trzyma na dystans szkodniki i odtruwa skażoną ziemię, a także dostarcza surowców do produkcji nowych leków przeciwko chorobom zakaźnym [1].

Dotychczas zidentyfikowano tylko 1 % mikroorganizmów żyjących w glebie. Na obszarze równym stadionowi piłkarskiemu organizmy żyjące w glebie produkują każdego roku materię organiczną równą wadze 25 samochodów [1].

Jak podkreśla Komisja Europejska, żyzność gleby zależy od obecności szerokiej gromady żywych organizmów, które tworzą bioróżnorodność gleby. Gdy dostarczymy im wystarczających surowców, w tym przypadku martwą materię organiczną, zabiorą się one do pracy i rozłożą odpady, produkując próchnicę. Próchnica to złożona organiczna materia zawierająca składniki pokarmowe potrzebne do odżywiania roślin. Próchnicy nie można sztucznie wyprodukować! Jest ona tworzona przez różnorodność biologiczną gleby [1].

Jak zacząć permakulturę?

Wydaje się, że aby zacząć permakulturę trzeba niezwykłych zdolności i czasu. Permakultura daje jednak możliwość prowadzenia ogrodu w zgodzie z naturą. Cała planeta to jedno wielkie życie. Niezależnie od miejsca, czy są to gorące wulkany, czy zimna Antarktyda, wszędzie w jakiejś formie istnieje życia. Ogród permakulturowy to bogactwo roślin i zwierząt. Zakłada on minimalną ingerencję w naturę. Potrzebne są jednak początkowo pewne zabiegi. Praca z roku na rok jednak staje się coraz łatwiejsza.

Permakulturę zaczynamy od przygotowań. Potrzebne nam będą:

• wiedza,
• kartony,
• patyki,
• kompost,
• słoma,
• skoszona trawa,
• siano,
• odpadki bez mięsa i kości,
• ziemia.

Główną zasadą permakultury jest nieprzewracanie ziemi. Dobra, bogata, tłusta ziemia się tworzy sama dzięki odpowiednim warunkom. Naszym zadaniem jest stworzyć te warunki.

Korzyści permakultury i ściółkowania gleby

W permakulturze najważniejsze jest ściółkowanie gleby. Może nią być każda materia organiczna, słoma, skoszona trawa, siano, które układa się warstwowo na glebie. Po pierwsze nie wysycha ona tak szybko, co jest idealne dla naszych roślin, przy obecnych suszach. Po drugie warstwa powinna być na tyle gruba, aby przykrywać ją szczelnie (około 10 cm).
Jakie korzyści daje ściółkowanie?

• ogranicza rozwój i wzrost chwastów,
• oszczędza pracy w ogrodzie,
• chroni przed wysuszeniem wierzchniej warstwy gleby,
• chroni przed suszą,
• ogranicza podlewanie,
• powolny rozkład materii tworzy próchnicę wzbogacając glebę,
• niepotrzebne dodatkowe nawożenie gleby.

„Pozwól działać przyrodzie!” Jak podkreślono w polskiej wersji broszury pt. Istota permakultury “dążenie do całkowitej kontroli nad przyrodą poprzez wykorzystanie zasobów i technologii jest nie tylko kosztowne; może ono również doprowadzić do spirali interwencji i degradacji w systemach i procesach biologicznych, które już przedstawiają najlepszą równowagę między wydajnością a różnorodnością”. [2]

Ogród permakulturowy jest bogaty nie tylko w warzywa i owoce, ale także w kwiaty, zioła i rośliny miododajne. Jego zadaniem jest tworzenie harmonii w przyrodzie efektem, której jest bogata bioróżnorodność. Z uwagi na fakt, że taki ogród wymaga wiedzy, ale daje wspaniałe efekty, powinny być dofinansowania dla każdego ogrodnika, który w ten sposób chce uprawiać ziemię.

Permakultura jako innowacja technologiczna

Permakultura została uznana za jeden z przykładów innowacji technologicznych w zakresie żywności na rzecz transformacji gospodarczej i społecznej w stronę modelu zrównoważonego

Różnorodność należy postrzegać jako wynik równowagi i napięć w przyrodzie między — z jednej bogactwem i możliwością, z drugiej zaś — wydajnością i mocą

Wbrew pozorom ziemia jest jak fabryka i stanowi dom dla niesłychanie dużej liczby i różnorodności organizmów. Rzadko zatrzymuje produkcję: pracownicy konsumują i przetwarzają odpady materii organicznej – oraz siebie nawzajem – aby stworzyć odnowioną i odświeżoną glebę naładowaną minerałami i składnikami pokarmowymi niezbędnymi dla wzrostu roślin [1].

---

Literatura

1. Fabryka życia- Dlaczego różnorodność biologiczna gleby jest tak istotna, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg 2010, ISBN 978-92-79-15002-9, https://ec.europa.eu/environment/archives/soil/pdf/soil_biodiversity_brochure_pl.pdf
2. Istota Permakultury Podsumowanie pojęć i zasad z dziedziny permakultury, zaczerpniętych z publikacji „Permaculture Principles & Pathways Beyond Sustainability”. Davida Holmgrena — broszura bezpłatna
3. https://holmgren.com.au/permaculture/about-permaculture/
4. T. Hemenway, Ogród Gai. Podręcznik przydomowej permakultury, wyd. Permakultura.edu.pl
5. permacultureprinciples.com