Czym jest neutralność klimatyczna?
Neutralność klimatyczna to sytuacja, w której występuje zerowy bilans pomiędzy emitowanymi gazami cieplarnianymi, a ich składowaniem lub pochłanianiem przez zbiorniki wodne, lasy czy gleby. Osiągnięcie jej to jedno z największych wyzwań ludzkości związanych z ochroną klimatu.
Aby mogła być Europa neutralna dla klimatu, musi osiągnąć zerową emisję netto takich gazów cieplarnianych jak dwutlenek węgla i metan.
Oba związki są składową przyrody. Dwutlenek węgla jest pochłaniany przez rośliny zielone a wydychany przez zwierzęta, ludzi. Obieg węgla w przyrodzie jest więc naturalnym procesem biologicznym, chemicznych i fizycznym. Wyróżniamy szybki i powolny cykl węglowy. Zdecydowana większość węgla pomiędzy wodami, atmosferą a biomasą jest odwracalna w skali czasowej (dni, miesięcy, lat), co jest efektem krótkiego życia większości organizmów oraz stałego mieszania warstw wody i z szybkiej wymiany gazów pomiędzy oceanem a atmosferą. Jedynie niewielka część, krążącego w szybkim obiegu węgla ulega długotrwałemu związaniu w glebie (np. torfowiska), w skale w lub pogrzebaniu w warstwie osadów. (Wikipedia).
Drugim gazem cieplarnianym jest metan (CH4), 25-krotnie silniej wpływający na globalne ocieplenie niż CO2. Powstaje on w przyrodzie w wyniku beztlenowego rozkładu szczątków roślinnych (np. na bagnach), tworząc tzw. gaz błotny. Jest składnikiem gazu ziemnego i biometanu (gaz z odpadów rolniczych). Duże ilości metanu są również uwalniane podczas działalności związanej z wydobyciem ropy naftowej i węgla.
Metan jest surowcem energetycznym. Jest on także składnikiem biogazu wytwarzanego w procesie fermentacji metanowej przez beztlenowce. Biogaz oczyszczony do biometanu spełnia jakości gazu ziemnego i może być wykorzystywany jako biopaliwo (bio-CNG) w pojazdach mechanicznych.
Poza nimi istnieje jeszcze podtlenek azotu, który 298 razy silniej działa na efekt cieplarniany niż CO2 (J. Dach, 2022, s. 19, Raport Biogaz w Polsce).
Porozumienie paryskie a neutralność emisyjna
Zmiany klimatu i ekosystemów wiążą się ze wzrostem stężenia dwutlenku węgla i metanu oraz innych gazów cieplarnianych w atmosferze. Niewątpliwy jest tu udział człowieka (IPCC, 2013).
Czy możemy zatem dążyć do przeciwdziałania zmianom, które wpływają niekorzystnie na środowisko w skali globalnej? Niewątpliwie tak! Zmiana powinna iść od nas samych. Jednakże, jak już wiemy, największym emitentem dwutlenku węgla na świecie są elektrownie, samoloty oraz zakłady produkcyjne, a więc to, co spala węgiel, gaz i ropę. Należy liczyć się z tym, że wzrost gospodarczy i model rynkowy oparty na konsumpcjonizmie i nadmiernej produkcji oraz nadmiernym wyrzucaniu prowadzi do zwiększania emisji CO2, oraz eksploatowania Ziemi i jej zasobów.
Neutralność emisyjna to jeden z celów zapisanych w porozumieniu paryskim, które podpisało 195 państw, by ograniczyć globalną temperaturę do 1,5 stopni Celsjusza w porównaniu do 1990 roku. Taki próg zdaniem Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) jest niezbędny do osiągnięcia neutralności emisyjnej.
Neutralność klimatyczna — definicja
Każdego dnia widzimy rosnący wpływ człowieka na środowisko i klimat. Unia Europejska jest liderem zmian w zakresie walki ze zmianami klimatu. W 2019 roku Unia Europejska przyjęła za cel osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. W tym celu ministrowie środowiska porozumieli się w sprawie ogólnego podejścia względem przedstawionego przez Komisję projektu europejskiego prawa klimatycznego. Zatwierdzili oni nowy cel redukcyjny, który zakłada, że do roku 2030 r. emisje gazów cieplarnianych netto w UE spadną o przynajmniej 55% w porównaniu z rokiem 1990.
Po długotrwałych rozmowach i debatach 21 kwietnia 2021 roku Rada i Parlament Europejski osiągnęły wstępne porozumienie polityczne zakresie europejskiego prawa klimatycznego. Długoterminowa wizja zakłada neutralność klimatyczną do 2050 roku, a jednocześnie osiągnięcie zerowanego bilansu emisji netto, które ma być korzystne dla środowiska i ludzi, ograniczając globalne ocieplenie.
W 2019 roku Komisja Europejska zaproponowała program o nazwie Europejski Zielony Ład, którego istotą jest uczynienie Unii Europejskiej i naszego kontynentu neutralnych dla klimatu do roku 2050.
W 2019 roku Rada Europejska stwierdziła, że dążenie do neutralności klimatycznej przyniesie wzrost gospodarczy, zatrudnienie, rozwój technologiczny. Tymczasem w marcu 2020 roku wybuchła pandemia, gospodarki zostały czasowo zamknięte, a to spowodowało zarówno wzrost bezrobocia w niektórych państwach UE, jak i wzrost inflacji. Obecnie z kolei wraz z konfliktem rosyjsko-ukraińskim odnotowaliśmy kryzys energetyczny w większości państw Unii Europejskiej zależnych od rosyjskiego gazu ziemnego i ropy naftowej. Czy wpłynie on pozytywnie na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych?
Jedno drzewo według badań finlandzkich naukowców pochłania rocznie 6-7 kg dwutlenku węgla, zaś jeden hektar równoważy roczną emisję spalin 4 samochodów osobowych. Rośliny jednak także oddychają, w wyniku czego wydzielają CO2. Trzy czwarte pochłoniętego węgla do odżywienia drzew, wytworzenia cukrów w wyniku fotosyntezy na skutek wymiany gazowej powraca do atmosfery- pisze doktor Kukka-Maaria Kohonen. W Finlandii do 2035 roku planuje się osiągnięcie neutralności klimatycznej. Parlament fiński od maja 2029 roku wprowadza zakaz użycia węgla kamiennego do produkcji energii elektrycznej i ciepła (CIRE).
Jak podają nowe szacunki MAE, globalne emisje dwutlenku węgla związane z energią wzrosły o 6% w 2021 roku do 36,3 miliarda ton. To najwyższy poziom w historii, związany z odbiciem się gospodarki światowej po pandemii SARS-COV-2.
Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami podał dane za 2020 rok o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji. I tak z niego wynika, że wielkość produkcji energii elektrycznej wykazana z instalacji do spalania paliw w raportach do Krajowej bazy za rok 2020 wyniosła 133 700 599 MWh.
Unia Europejska w sprawie klimatu
Europejskie prawo klimatyczne jest trzonem europejskiego Zielonego Ładu, a jego efektem będzie przekształcenie politycznych deklaracji w zobowiązania prawne w zakresie klimatu.
17 grudnia 2020 roku Rada przyjęła rozporządzenie określające wieloletnie ramy finansowe UE na lata 2021-2027. Jest to długoterminowy budżet UE na lata 2021-2027 i Next Generation, w myśl których, 30% całkowitych wydatków przeznacza się na projekty związane z klimatem. 31 maja 2021 roku Unia Europejska uzyskała zgodę na udostępnianie środków finansowych z instrumentu Odbudowy i Zwiększania Odporności.
NextGenerationEU jest częścią największego pakietu finansowego w historii UE. Wraz z długoterminowym budżetem na lata 2021–2027 zapewnia on ponad 2 bln euro (w cenach bieżących) na pomoc w budowaniu bardziej ekologicznej, cyfrowej i odpornej Europy, z czego 806,9 mld euro zostanie przeznaczone na NextGenerationEU, z czego połowa na zasoby naturalne i środowisko.
Prawdziwą nowością w zakresie celu UE w zakresie neutralności klimatycznej i Zielonego Ładu jest to, że wymagają one działań ze wszystkich sektorów gospodarki oraz uwzględniają kwestie klimatyczne i środowiskowe we wszystkich obszarach polityki UE. Nazywa się to mainstreamingiem klimatycznym. Zwłaszcza sektor energetyczny jest sektorem, który wymaga znacznych przekształceń (Komisja Europejska).
Najwięksi emitenci gazów cieplarnianych
Największymi emitentami dwutlenku węgla na świecie są elektrownie, samoloty oraz zakłady produkcyjne, a więc to, co spala węgiel, gaz i ropę. Należy liczyć się z tym, że wzrost gospodarczy i model rynkowy oparty na konsumpcjonizmie i nadmiernej produkcji oraz nadmiernym marnotrawstwie prowadzi do zwiększania emisji CO2 i metanu, a to przekłada się na zwiększone eksploatowanie Ziemi i jej zasobów.
Analiza Ember danych EU-ETS pokazuje, że 10 największych emitentów w EU-ETS to elektrownie węglowe lub brunatne w Niemczech i Polsce. Emisja dwutlenku węgla wzrosła o 17% w porównaniu do 2020 r.
Literatura:
Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Obieg_w%C4%99gla_w_przyrodzie
Raport Biogaz w Polsce, Biomasa. Magazyn dla profesjonalistów, 2022.
Ember, https://ember-climate.org/insights/research/top-10-emitters-in-the-eu-ets-2021/
Sprawozdanie ogólne z działalności Unii Europejskiej, https://op.europa.eu/webpub/com/general-report-2021/pl/