Allelopatia, czyli co obok czego?

Allelopatia jako termin wprowadzona została przez czesko-austriackiego biochemika Hansa Molischa w 1937 roku, autora książki pt. Wpływ jednej rośliny na drugą. Allelopatia. Wówczas definicja allelopatii oznaczała zarówno “szkodliwe (ujemne), jak i korzystne (dodatnie) oddziaływanie biochemiczne” [1]. 

International Allelopathy Society definicję tę rozszerzyło, wskazując, że “jest to każdy proces, w którym substancje chemiczne wydzielane przez jedne organizmy oddziałują na rozwój innych gatunków roślinnych i zwierzęcych” [2].

Allelopatia to proces, w którym organizmy wytwarzają substancje chemiczne, aby kontrolować szerokość gatunku i częstotliwość odnowienia. Substancje te, często zwane allelotoksyny, są produkowane przez rośliny, grzyby i bakterie i mają wpływ na wzrost i rozmnażanie się innych gatunków. Zastosowania allelopatii są szerokie. Jest stosowany w ochronie środowiska i różnych siedlisk, w tym na obszarach upraw, ogrodów i parków. Pozwala również kontrolować poziom populacji owadów i innych szkodników, co jest ważne dla produkcji rolnej. Allelopatia może również być stosowana jako środek zaradczy w celu zwalczania chwastów.

Allelopatia oznacza biochemiczne interakcje między wszystkimi typami roślin i mikroorganizmów.

Rodzaje substancji allelopatycznych

Substancje allelopatyczne jako produkty metabolizmu żywych roślin mogą występować w częściach nadziemnych, korzeniach, owocach lub nasionach roślin [4].

Ze względu na charakter wydzielanej substancji o potencjale allelopatycznym allelopatię dzieli się na prawdziwą i funkcjonalną. Allelopatia prawdziwa oznacza uwalnianie do środowiska związków chemicznych, które są toksyczne bezpośrednio po ich wytworzeniu przez roślinę. Natomiast allelopatia funkcjonalna występuje w sytuacji, gdy uwalnianie do środowiska substancje stają się toksyczne dopiero po ich uprzednim przekształceniu przez mikroorganizmy [4].

Praktyczne zastosowanie allelopatii

Allelopatia może być wykorzystywana w uprawach rolniczych jako metoda zapobiegania chorobom i szkodnikom. Rośliny allelopatyczne emitują substancje chemiczne, które hamują wzrost innych roślin. Dzięki temu rośliny uprawne są mniej narażone na infekcje lub ataki szkodników. Allelopatia może być również wykorzystywana do tworzenia naturalnej bariery przeciwko potencjalnym szkodnikom i chorobom. Przykładem jest sadzenie określonych gatunków roślin wokół miejsca uprawy. Poza tym allelopatia może stanowić także naturalną barierę ochronną. Ponadto allelopatia może być wykorzystywana do poprawy jakości gleby. Mogą zapobiegać rozwojowi szkodliwych bakterii i grzybów w glebie i zwiększyć jej zdolność do przyjmowania składników odżywczych.

Spotykanym w praktyce zabiegiem agrotechnicznym jest jesienny wysiew żyta z przeznaczeniem na przyoranie wiosną. Tego typu zabiegi w okresie wczesnowiosennym mogą zostać zastąpione przez uprawę roślin allelopatycznych, które zmniejszą biomasa chwastów, takich jak komosa, palusznik, rzeżucha lub proso. [4]

Allelopatia to zjawisko, w którym rośliny wytwarzają substancje chemiczne, które mogą mieć wpływ na inne rośliny w ich otoczeniu. Może to obejmować stymulowanie wzrostu innych roślin, hamowanie ich wzrostu lub nawet zabijanie ich. Allelopatia jest często stosowana przez rośliny jako mechanizm obrony przed szkodnikami lub chorobami, ale może również mieć wpływ na konkurencję między roślinami o zasoby, takie jak woda i składniki odżywcze.

Allelopatia może mieć wpływ na różne aspekty uprawy roślin, takie jak plony i konkurencja o zasoby. Dlatego ważne jest, aby uwzględnić allelopatię podczas planowania uprawy roślin i dobierania roślin do siebie, aby uniknąć negatywnych skutków tego zjawiska. Zatem należy pamiętać o uprawie współrzędnej.

---

Literatura:

[1] A. Jaworski, Rola allelopatii w życiu roślin. SYLWAN, СХХХIII, 1988 Nr 5.
[2] S. Śliwińska-Wilczewska, A. Latała, Oddziaływania allelopatyczne sinic i mikroglonów w środowisku wodnym, „Komos. Problemy nauk biologicznych”, Tok 66, nr 2, 2017 (315), s. 217-224.
[3] A. Gniazdowska, K. Oracz, R. Bogatek, Allelopatia — nowe interpretacje oddziaływań pomiędzy roślinami, „Komos. Problemy nauk biologicznych”, Tom 53, 2004 Numer 2 (263), s. 207–217.
[4] https://pl.wikipedia.org/wiki/Allelopatia