Susza i jej konsekwencje

Susza stanowi zagrożenie dla wszystkiego, co żyje na naszej planecie. Zmieniający się klimat to poważny problem nie tylko dla ludzi, ale i zwierząt. To czas, by zadbać o wodę na planecie w aspekcie lokalnym i globalnym. Susza prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji. Czy wiesz, że są różne susze?

Czym jest susza?

Susza to bardzo złożone zjawisko naturalne, które wpływa nie tylko na otaczające środowisko, ale także ludzi i gospodarkę. Susza to długotrwały deficyt opadów, które wynikają z cech klimatu, o złożonym fizycznym wymiarze. Często występuje w okresie letnim, powodując przesuszenie gleby, klęskę urodzaju, zniszczenie upraw roślinnych oraz większe prawdopodobieństwo wystąpienia pożarów. Trudno jest zdefiniować jej początek i koniec, a ponadto nakłada się na nią wiele różnych zjawisk i czynników, które oddziałują na siebie wzajemnie. Rozpoznanie zjawiska suszy wymaga analiz hydrologicznych, geologicznych i meteorologicznych.

Susza jest zjawiskiem ciągłym o zasięgu regionalnym i oznacza dostępność wody poniżej średniej w określonych warunkach naturalnych. Suszą nazywa się nie tylko zjawiska ekstremalne, ale wszystkie, które występują w warunkach mniejszej dostępności wody dla danego regionu.

Susza to okresy niedoborów wody w glebie i obniżenia poziomu wód podziemnych.

Jak powstaje susza?

Susza powstaje w wyniku anomalii występujących w procesach hydrometeorologicznych. Procesy te

Jakie znamy rodzaje suszy i jakie są ich skutki

W literaturze zasadniczo wyróżnia się cztery rodzaje suszy:

• susza atmosferyczna (meteorologiczna)
• susza glebowa (rolnicza)
• susza hydrologiczna
• susza hydrogeologiczna

Susza została sklasyfikowana w 2006 roku przez H. Lorenc w podziale miesięcznym, w którym może występować, a metoda jej wyznaczania, opiera się na sumie i rozkładzie opadów w czasie, temperatury dobowej i usłonecznieniu. Susze podzielono więc na:

• „susze wiosenno-letnie”

• „zimowo-wiosenne symptomy suszy”.

Największym problem jest susza najgłębszych terenów, czyli hydrogeologiczna oraz hydrologiczna. Z monitoringu Państwowej Służby Hydrogeologicznej wynika, że niskie stany ilości wody w rzekach i jeziorach w 2020 roku były charakterystyczne dla województw: lubuskiego, wielkopolskiego, podlaskiego zachodniopomorskiego, pomorskiego warmińsko-mazurskiego, lubelskiego i świętokrzyskiego. Obecnie w marcu 2022 roku można zauważyć suszę atmosferyczną (mapa 1) dla wielu regionów północnej i centralnej Polski. Susza rolnicza i hydrologiczna objęła prawie całą Polskę dla 6 miesięcy (mapa 2), zaś dla 12 miesięcy sytuacja jest bardziej pozytywna (mapa 3) (dane z 30.03.2022).

Dodatkowo wyróżnia się suszę społeczno-ekonomiczną, która jest skutkiem wyżej wymienionych rodzajów suszy. Objawia się ona niedoborami wody przeznaczonej na cele gospodarczo-komunalno-bytowe. Niewątpliwie występowanie suszy społeczno-ekonomicznej niesie za sobą różne straty, zarówno materialne, środowiskowe jak i społeczne.

Dostęp do bezpiecznie zarządzanej dystrybucji wody pitnej w 2020 roku miało 30% populacji zamieszkującej Afrykę Subsaharyjską, 57% Azję Południowo-Wschodnią i 61% Azję Środkową. Mieszkańcy Europy i Ameryki Północnej stanowią największy odsetek ludności, która korzysta z bezpiecznie zarządzanej dystrybucji wody pitnej, odpowiednio 94% i 97%.

Dla upraw niebezpieczna jest również niewłaściwa irygacja gleby, bowiem zasolenie pól uprawnych prowadzi do ich jałowienia. Deszcz zmywa wierzchnią warstwę gleby z płytko położonych pokładów soli np. po wycince lasów. Już takie państwa jak Irak, Pakistan czy Syria utraciły ponad połowę nawadnianych gleb, zaś Australia ma przez to 2 mln ha odłogów.

Susza na przyległych do Sahary terenach w 1968 r. spowodowała śmierć 250 tys. ludzi oraz 12 mln sztuk bydła.

Czy susza zagraża Polsce?

Susza nawiedza nasz kraj systematycznie. Jeśli w latach 1951-1981 było to tylko 6 razy w ciągu 30 lat, czyli średnio co 5 lat, tak obecnie jest to nawet trzy razy więcej. Susze w Polsce zdarzają się zatem średnio co 2 lata.
W 2020 roku, dzięki zadaniom realizowanym przez “Wody Polskie” z zakresu retencji korytowej (rzecznej), po raz pierwszy od 30 lat udało się zgromadzić 57 mln m³ wody. W Polsce prowadzony jest, stały monitoring suszy, który oparty został na danych pomiarowych instytucji, takich jak:

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB),
• Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy  (IUNG-PIB),
• Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego (IMGW-PIB).

Czy wiesz, że bóbr to nasz największy naturalny sprzymierzeniec walki z suszą, a jego praca została wyceniona na 100 mln zł?

Jak oszczędzać wodę?

Co ty możesz zrobić?

1. Zakręcaj kran, gdy myjesz zęby.
2. Gromadź wodę w zbiornikach na potrzeby ogrodu.
3. Zamontuj prysznic zamiast wanny! Czy wiesz, że biorąc prysznic, zużywasz średnio od 6 do ponad 40 litrów wody w ciągu minuty, a w wannie będzie to około 100 litrów na kąpiel?
4. Szanuj wodę i planetę! Tylko 1% wody na ziemi nadaje się do picia, a zasoby słodkiej wody cały czas się kurczą.
5. Uszczelnij krany, toalety i inne urządzenia sanitarne.
6. Korzystaj ze zmywarki, a jeśli jej nie posiadasz to z dwóch misek. Do pierwszej nalejesz wodę z płynem do mycia, a do drugiej wodę do pierwszego płukania. W ten sposób zaoszczędzisz kilka metrów sześciennych wody miesięcznie. W ten sposób obniżysz swoje rachunki!
7. Wodą z mycia naczyń możesz podlać rośliny w ogrodzie.
8. Podlewaj ogród rano, wtedy ziemia mniej paruje.
9. Gdy myjesz same owoce i warzywa, możesz robić to w misce a wodę wykorzystać do podlania kwiatów doniczkowych.
10. Naucz dzieci szacunku do przyrody i oszczędności wody!

---

Literatura:

Marsz A., Styszyńska A., Intensywność cyrkulacji termohalinowej na Atlantyku Północnym a susze w Polsce, Prace i Studia Geograficzne, 2021, t.66.1, s. 63-80.
Pfister C., The „Black Swan” of 1540. Aspects of a European Megadrought [w:] Climatic Change in Europe, 2016.
Somorowska U., Wzrost zagrożenia suszą hydrologiczną w różnych regionach geograficznych Polski w XX wieku, Prace i Studia Geograficzne, 2009, T.43
http://posucha.imgw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3&Itemid=37