Różnorodność biologiczna z Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework (GBF) – ambitna ścieżka do zrównoważonej przyszłości

W grudniu 2022 roku w Chinach, podczas 15. Spotkania Konferencji Stron Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD COP15) przyjęto przełomowy dokument – Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework (GBF). Po czteroletnim procesie konsultacji i negocjacji te historyczne Ramy zostały stworzone, aby wspierać osiągnięcie Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG) i opierać się na wcześniejszych Planach Strategicznych Konwencji. Wyznaczają one ambitną ścieżkę do osiągnięcia globalnej wizji świata żyjącego w harmonii z naturą do 2050 roku. [1] Polskę reprezentował w Kunming Pan Radosław Flisiuk, Zastępca Ambasadora RP w Pekinie. [6]

Globalne cele Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework na rok 2050

Globalne Ramy Różnorodności Biologicznej Kunming-Montreal określają cztery długoterminowe cele na rok 2050, które odnoszą się do Wizji Różnorodności Biologicznej na rok 2050 i 23 zadania, wytyczające wizję bioróżnorodności do roku 2050:

Cel A: Znaczące zwiększenie powierzchni naturalnych ekosystemów poprzez ich utrzymanie, wzmocnienie lub odnowienie. Dotyczy to integralności, łączności i odporności wszystkich ekosystemów. Plan zakłada dziesięciokrotne zmniejszenie tempa wymierania i ryzyka wyginięcia wszystkich gatunków oraz wzrost liczebności rodzimych gatunków dzikich. Ważnym elementem jest także zachowanie różnorodności genetycznej gatunków dzikich i udomowionych oraz ochrona ich zdolności adaptacyjnych.

Cel B: Zabezpieczenie i wzmocnienie wkładu przyrody w życie ludzkie. Obejmuje to przywrócenie tych zasobów, które są obecnie zagrożone zanikiem, oraz docenienie wartości natury dla ludzkości.

Cel C: Zapewnienie sprawiedliwego podziału korzyści, zarówno finansowych, jak i niefinansowych, wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych oraz informacji o sekwencjach cyfrowych tych zasobów. Dotyczy to również tradycyjnej wiedzy związanej z zasobami genetycznymi, w szczególności dla ludności tubylczej i lokalnych społeczności. Plan zakłada także odpowiednią ochronę tej wiedzy.

Cel D: Zagwarantowanie, że wszystkie zainteresowane strony, zwłaszcza kraje rozwijające się, mają dostęp do odpowiednich środków potrzebnych do wdrożenia GBF. Obejmuje to wsparcie finansowe, budowanie potencjału, współpracę techniczną i naukową oraz dostęp do nowoczesnych technologii. [3]

Ramy te mają na celu zachowanie i odbudowę bioróżnorodności, promowanie zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych oraz zapewnienie sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z wykorzystania zasobów genetycznych.

Różnorodność biologiczna ma fundamentalne znaczenie dla dobrobytu ludzi, zdrowej planety i dobrobytu gospodarczego dla wszystkich ludzi, w tym dla życia w równowadze i harmonii z Matką Ziemią. Jesteśmy od niej zależni, jeśli chodzi o żywność, lekarstwa, energię, czyste powietrze i wodę, bezpieczeństwo przed klęskami żywiołowymi, a także rekreację i inspirację kulturową — podkreślono w przyjętym dokumencie [5].

Zadania na rok 2030

Działania skoncentrowane na Matce Ziemi to podejście ekocentryczne i oparte na prawach, umożliwiające realizację działań zmierzających do harmonijnych i uzupełniających się relacji między ludźmi a przyrodą, promujące ciągłość wszystkich istot żywych i ich społeczności oraz zapewniające, że funkcje środowiskowe Matki Ziemi nie staną się towarem

GBF

Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework zawiera 23 globalne cele ukierunkowane na działania, które należy pilnie podjąć w ciągu najbliższej dekady, do 2030 roku. Każde działanie określone w tych celach musi zostać natychmiast rozpoczęte i ukończone do 2030 roku. Łącznie te działania pozwolą osiągnąć wyniki zorientowane na cele wyznaczone na rok 2050. Realizacja tych działań powinna być spójna i harmonizować z Konwencją o różnorodności biologicznej, jej protokołami oraz innymi odpowiednimi zobowiązaniami międzynarodowymi, uwzględniając przy tym krajowe okoliczności, priorytety oraz warunki społeczno-ekonomiczne.

Lista najważniejszych celów z Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework:

• CEL 1: Planowanie i zarządzanie wszystkimi obszarami w celu zmniejszenia utraty różnorodności biologicznej.
• CEL 2: Przywrócenie 30% wszystkich zdegradowanych ekosystemów.
• CEL 3: Zachować 30% powierzchni lądu, wód i mórz.
• CEL 4: Zatrzymać wymieranie gatunków, chronić różnorodność genetyczną i zarządzać konfliktami między ludźmi a dzikimi zwierzętami.
• CEL 5: Zapewnienie zrównoważonego, bezpiecznego i legalnego zbioru i handlu dzikimi gatunkami.
• CEL 6: Zmniejszenie wprowadzania inwazyjnych gatunków obcych o 50% i zminimalizowanie ich wpływu.
• CEL 7: Zmniejszenie zanieczyszczenia do poziomu, który nie będzie szkodliwy dla różnorodności biologicznej.
• CEL 8: Minimalizowanie wpływu zmian klimatycznych na różnorodność biologiczną i budowanie odporności.
• CEL 9: Zrównoważone zarządzanie gatunkami dzikimi w celu zapewnienia korzyści ludziom.
• CEL 10: Zwiększenie różnorodności biologicznej i zrównoważonego rozwoju w rolnictwie, akwakulturze, rybołówstwie i leśnictwie.
• CEL 11: Przywrócić, utrzymać i zwiększyć wkład natury w życie ludzi.
• CEL 12: Poprawa terenów zielonych i planowania miejskiego dla dobra człowieka i różnorodności biologicznej.
• CEL 13: Zwiększenie dzielenia się korzyściami z zasobów genetycznych, informacji o sekwencjach cyfrowych i wiedzy tradycyjnej.
• CEL 14: Zintegrowanie różnorodności biologicznej z procesem podejmowania decyzji na każdym poziomie.
• CEL 15: Przedsiębiorstwa oceniają, ujawniają i ograniczają ryzyko związane z różnorodnością biologiczną oraz negatywne skutki.
• CEL 16: Umożliwianie zrównoważonych wyborów konsumpcyjnych w celu ograniczenia odpadów i nadmiernej konsumpcji.
• CEL 17: Wzmocnienie bezpieczeństwa biologicznego i dystrybucja korzyści płynących z biotechnologii.
• CEL 18: Zmniejszyć szkodliwe zachęty o co najmniej 500 miliardów dolarów rocznie i zwiększyć pozytywne zachęty dla różnorodności biologicznej.
• CEL 19: Zmobilizować 200 miliardów dolarów rocznie na rzecz różnorodności biologicznej ze wszystkich źródeł, w tym 30 miliardów dolarów z finansów międzynarodowych.
• CEL 20: Wzmocnienie budowania potencjału, transferu technologii i współpracy naukowo-technicznej na rzecz różnorodności biologicznej.
• CEL 21: Zapewnić dostępność wiedzy, która będzie mogła posłużyć do kierowania działaniami na rzecz różnorodności biologicznej.
• CEL 22: Zapewnienie wszystkim udziału w podejmowaniu decyzji oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości i informacji związanych z różnorodnością biologiczną.
• CEL 23: Zapewnienie równości płci i podejścia uwzględniającego kwestie płci w działaniach na rzecz różnorodności biologicznej.

Które cele wydają się najistotniejsze?

1. Zwiększenie obszarów chronionych, tj. zwiększenie globalnej sieci obszarów chronionych, obejmujących co najmniej 30% powierzchni lądowej i morskiej.
2. Odbudowa zdegradowanych ekosystemów — odbudowa co najmniej 20% zdegradowanych ekosystemów.
3. Redukcja zanieczyszczeń, w tym plastiku i nadmiaru składników odżywczych, aby zminimalizować ich wpływ na bioróżnorodność.
4. Ochrona gatunków. Zapewnienie, że wyginięcie zagrożonych gatunków jest zatrzymane, a ich populacje odbudowane.
5. Zrównoważone rolnictwo i rybołówstwo, czyli wprowadzenie praktyk zrównoważonego rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa.
6. Zaangażowanie społeczeństwa polegające na promowaniu edukacji i świadomości na temat bioróżnorodności wśród społeczeństwa.

Średnio około 25 procent gatunków w ocenianych grupach zwierząt i roślin jest zagrożonych, co sugeruje, że około 1 miliona gatunków już jest zagrożonych wyginięciem, wiele w ciągu dziesięcioleci, jeśli nie zostaną podjęte działania w celu zmniejszenia intensywności czynników powodujących utratę różnorodności biologicznej. Bez takich działań nastąpi dalsze przyspieszenie globalnego tempa wymierania gatunków, które jest już co najmniej dziesiątki do setek razy wyższe niż średnia z ostatnich 10 milionów lat. 

IPBES

Znaczenie GBF dla globalnej bioróżnorodności

Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework stanowi kluczowy krok w kierunku globalnego zaangażowania w ochronę bioróżnorodności. Przyjęcie tych Ram pokazuje, że społeczność międzynarodowa jest gotowa podjąć zdecydowane działania w celu ochrony środowiska naturalnego. Realizacja tych ambitnych celów i zadań wymaga jednak współpracy na wszystkich szczeblach – od rządów i organizacji międzynarodowych, po lokalne społeczności i sektor prywatny.

GBF jest również istotnym elementem w kontekście globalnych wysiłków na rzecz osiągnięcia Celów Zrównoważonego Rozwoju, szczególnie tych związanych z ochroną środowiska. Ramy te promują podejście zintegrowane, które uwzględnia zarówno potrzeby ludzi, jak i przyrody, dążąc do stworzenia świata, w którym wszyscy mogą żyć w harmonii z naturą.

Różnorodność biologiczna to swoisty system podtrzymywania życia na naszej planecie. Niestety przestaje odpowiednio funkcjonować – według najnowszych danych z Living Planet Report WWF zostało nam jedynie 31% „żyjącej planety”. Living Planet Index, czyli indeks przedstawiający stan populacji dzikich zwierząt, pokazuje, że liczebność badanych na całym świecie populacji spadła średnio o 69% w ciągu ostatnich 50 lat.

WWF [2]

Wnioski

Przyjęcie Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework podczas COP 15 stanowi przełomowy moment w globalnych wysiłkach na rzecz ochrony bioróżnorodności. Te ambitne Ramy wyznaczają konkretne cele i zadania, które mają być osiągnięte do 2030 i 2050 roku, tworząc fundament dla zrównoważonej przyszłości. Wspólna praca na rzecz realizacji tych celów jest kluczowa dla zapewnienia, że nasze zasoby naturalne będą chronione i zachowane dla przyszłych pokoleń.

---

Literatura:

1. https://www.cbd.int/gbf, dostęp: 5.08.2024.
2. https://www.wwf.pl/cop15, dostęp: 5.08.2024.
3. https://lordslibrary.parliament.uk/cop15-global-biodiversity-framework/#heading-3, dostęp: 5.08.2024.
4. https://www.cbd.int/gbf/goals, dostęp: 5.08.2024.
5. DECISION ADOPTED BY THE CONFERENCE OF THE PARTIES TO THE CONVENTION ON BIOLOGICAL DIVERSITY, https://www.cbd.int/doc/decisions/cop-15/cop-15-dec-04-en.pdf, dostęp: 5.08.2024.
6. https://www.gov.pl/web/klimat/15-spotkanie-konferencji-stron-konwencji-o-roznorodnosci-biologicznej-cbd-cop15, dostęp: 5.08.2024.